Odwinięcie powieki (ektropion) to stan, w którym brzeg rzęsowy powieki nie przylega, ale odstaje od wypukłej powierzchni gałki ocznej. Odwinięcie może dotyczyć zarówno powieki dolnej jak i górnej (rzadko), być jedno lub obustronne, wrodzone lub nabyte, dotyczyć całej powieki dolnej albo tylko jej części: przyśrodkowej, środkowej lub bocznej.
Odwinięci powiek u osób dorosłych, w zależności od przyczyny, dzielimy na:
inwolucyjne - wynika z rozluźnienia tkanek z jednoczesnym poziomym zwiotczeniem powiek, zwykle w obrębie więzadeł powiekowych - przyśrodkowego i bocznego. Inwolucyjne odwinięcie zwykle dotyczy powieki dolnej, prawdopodobnie z powodu istnienia dodatkowego czynnika grawitacji, wpływającego na poziomą wiotkość powieki dolnej.
porażenne - występuje po czasowym albo trwałym porażeniu nerwu twarzowego. Towarzysząca porażeniu niedomykalność powieki górnej jest zwykle wtórna do porażennego zaburzenia czynności mięśnia okrężnego powieki górnej. Osłabienie odruchu mrugania i zamknięcia powiek prowadzi do przewlekłego podrażnienia powierzchni oka, wynikającego z odsłonięcia dolnej części rogówki wraz z upośledzoną wymianą i dystrybucją filmu łzowego. Przewlekłe pobudzanie odruchowego wydzielania łez (z gruczołów łzowych głównych i dodatkowych) oraz atonia powiek przyczyniają się do powstania łzawienia – częstej dolegliwości u tych pacjentów.
bliznowate – spowodowane przez blizny, które powodują pociąganie (inaczej retrakcję), sprawiając , że powieka odstaje od gałki ocznej. Najczęściej jest wtórne do oparzeń termicznych lub chemicznych powiek i twarzy lub urazu okołooperacyjnego - wskutek nadmiernego wycięcia skóry powieki dolnej w czasie operacji plastycznej powieki dolnej (blefaroplastyki) w chirurgii odmładzającej. Ten rodzaj odwinięcia powiek może być również wywołany przewlekłym uszkodzeniem skóry pod wpływem promieniowania słonecznego, przewlekłym zapaleniem powiek w przebiegu chorób skóry, takich jak: trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry, zapalenie skóry z wypryskiem lub infekcją wirusem herpes zoster. Leczenie przyczyny pierwotnej wraz z leczeniem zachowawczym – ochroną farmakologiczną rogówki – jest istotą terapii pierwotnej.
mechaniczne - spowodowane wpływem ciężaru dużych guzów powiek. Gromadzenie płynu, przepuklina tłuszczu oczodołowego albo źle dobrane oprawki okularowe mogą również stanowić czynnik mechaniczny wywołujący odwinięcie powieki.
U osób dorosłych najczęściej spotykanym rodzajem odwinięcia powieki jest odwinięcie inwolucyjne.
Jakie są objawy odwinięcia powieki?
Odwinięcie może dotyczyć całej powieki dolnej albo tylko jej części: przyśrodkowej, środkowej lub bocznej. W odwinięciu całkowitym lub przyśrodkowym punkty łzowe nie przylegają do powierzchni gałki ocznej, co uniemożliwia fizjologiczny odpływ łez przez kanaliki łzowe. Wywinięcie brzegu rzęsowego powieki dolnej w jej odcinku przyśrodkowym osłabia czynność pompy łzowej i wywołuje patologiczne łzawienie (nieprawidłowe przelewanie się łez przez krawędź powieki), nasilone bardziej niż w innych postaciach odwinięcia powieki oraz niedomykalność powiek i wysychanie oka. Tej postaci mogą towarzyszyć powikłania: zwężenie i zniekształcenie punktu łzowego. W efekcie spojówka odwiniętej powieki wysycha i rogowacieje. W centralnym odwinięciu powieki dolnej brzeg powieki opada ku dołowi lub odstaje od gałki ocznej, co wywołuje nawracające zapalenie spojówki. W bocznym odwinięciu brzeg powieki pociągany jest ku przodowi i przyśrodkowo, co powoduje, że w okolicy bocznego kąta oka gromadzą się i wypływają łzy. Nieleczone odwinięcie powieki prowadzi do obnażenie spojówki powiekowej i gałkowej oraz do przerastania nabłonka spojówki i stanów zapalnych spojówek i powiek. Mogą pojawiać się owrzodzenia rogówki, a gdy objawy trwają bardzo długo i mają charakter nawrotowy – nawet jej zwyrodnienie.
Na czym polega leczenie podwinięcia powieki dolnej?
Pacjent z odwinięciem powiek musi nauczyć się osuszania załzawionego oka poprzez dotyk chusteczką, a nie pocieranie oczu. Zastosowanie odpowiednich preparatów farmakologicznych (krople przeciwzapalne, sulfonamidy, antybiotyki) łagodzi ostre objawy. Trwałe wyleczenie wymaga wykonania zabiegu operacyjnego, którego celem jest uzyskanie stabilnego, prawidłowego ustawienia powieki dolnej. Wybór odpowiedniej metody operacyjnej, warunkującej skuteczne leczenie odwinięcia powieki, zależy od wnikliwej oceny przedoperacyjnej, określającej przyczynę, nasilenie i główne cechy odwinięcia powieki u każdego Pacjenta.
Odwinięcie powieki w części przyśrodkowej – odwinięcie punktu łzowego polega na wycięciu romboidalnego fragment spojówki i tarczki poniżej punktu łzowego a następnie zeszyciu rany cienkimi szwami wchłanialnymi. Zwykle konieczne jest również wykonanie plastyki punktu łzowego z czasową jego implantacją zatyczką silikonową drożną. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, trwa około 30 minut a w związku z tym, że jest wykonywany od strony wewnętrznej nie wiąże się z ryzykiem powstania blizny na powiece.
W centralnym odwinięciu powieki dolnej zabiegiem korygującym jest zmodyfikowana operacja sposobem Bicka. Polega ona na wycięciu pięciokątnego fragmentu pełnej grubości powieki w okolicy kąta bocznego oka. W przypadkach znacznego zwiotczenia i nadmiaru skóry zmodyfikowaną operację Bicka łączy się z plastyką powieki sposobem Kuhnta i Szymanowskiego (z części przyśrodkowej powieki usuwa się fragment skóry, mięśnia okrężnego oka i tarczki. Zabieg również wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, trwa od 45 do 60 minut.
Korekta chirurgiczna odwinięcia powieki dolnej w odcinku bocznym polega na poziomym skróceniu wiotkiej powieki przez zespolenie bocznego brzegu tarczki z okostną wewnętrznej powierzchni bocznego brzegu oczodołu, pod górną odnogą więzadła powiekowego bocznego z jednoczesnym usunięciem nadmiaru skóry powieki dolnej.
U Pacjentów z bliznowatym odwinięciem powieki konieczne może okazać się wykonanie przeszczepu skóry celem uzupełnienia ubytku i wydłużenia przedniej warstwy powieki.
Zabieg operacyjny wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym i w zależności od stosowanej techniki operacyjnej, trwa od 30 do 60 minut. Po zabiegu stosuje się opatrunek, krople i maści z antybiotykiem. Szwy skórne, jeśli były zakładane, usuwa się po 7-10 dniach, a szwy wchłanialne pozostawia się do ich samoistnego wchłonięcia.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Udana korekcja chirurgiczna odwinięcia powieki dolnej przywraca powiekom prawidłowy stan anatomiczny i likwiduje wszystkie następstwa okulistyczne. Należy jednak wziąć pod uwagę, iż u niektórych Pacjentów konieczne może być wykonanie kilku zabiegów chirurgicznych, aby uzyskać jak najlepszy wynik leczenia.